تحلیل هندسی و جنبشی عناصر ساختاری در پهنه گسلی اسفهرود (جنوب خاور بیرجند - خاور ایران)

در خاور ایران بین ایالت ساختاری سیستان و بلوک لوت روندهای ساختاریn-s ، nw–se و e–w ظهور بیشتری یافته اند. منطقه مورد مطالعه در منتهاالیه شمال باختری پهنه ی ساختاری سیستان، دارای روند nw- se می باشد و در حد واسط دو روند n-s و e-w قرار دارد. تحلیل هندسی- جنبشی عناصر ساختاری موجود در این منطقه، نشان از رشد گسل های راندگی و پس راندگی دارد که گسل های راندگی با شیب به سمت sw سبب برش، چین خوردگی و بهم ریختگی واحدهای افیولیت ملانژی و رسوبات ترشیر گردیده اند. طی فرآیند دگرشکلی و توالی گسلش از پس بوم به پیش بوم (hinterland به foreland)، چین های مرتبط با گسلش ایجاد گردیده اند. این چین خوردگی ها در قسمت باختر منطقه، پلانژ به سمت nw و در قسمت خاور منطقه پلانژ به سمت se دارند. عدم تغییر ضخامت یال پیشانی این چین خوردگی ها، دلالت بر چین خوردگی در سازوکار خمشی لغزشی و کلاس 1b دارد. بررسی سازوکار گسل ها حکایت از نقش مولفه های فشاری و برشی آنها دارد که به صورت راستگرد معکوس عمل کرده اند و دو موقعیت هندسی عمده ی n60w/60sw و n30w/60sw هستند. از آنجاییکه در این گستره واحدهای افیولیتی بر روی واحدهای جوانتر (شیل و ماسه سنگ های ترشیری و حتی رسوبات کواترنر)، رانده شده اند و در جهت ne باعث رشد چین ها و گسل ها شده است، می توان وجود سطح بستر گسلش را در ایجاد چین موثر دانسته که باعث ایجاد چین های مرتبط با گسلش با هندسه ای مابین چین خوردگی خم گسلی (fault bend folding) و چین خوردگی انتشار گسلی (fault propagation fold) شده است. راندگی های مذکور به صورت قطعات کمانی شکلی هستند که مولفه ی فشاری در مرکز کمان ها، به حداکثر مقدار خود می رسد. ترسیم سه برش عرضی ساختاری عمود بر محور چین ها نیز نشان می دهند که بیشترین مقدار کوتاه شدگی در مرکز کمان ها، با مقدار 29/0- و کمترین مقدار کوتاه شدگی در حاشیه ی کمان ها، با مقادیر 25/0- و 13/0- به ترتیب برای خاور و باختر محدوده ی مورد مطالعه است. افزایش مقدار کوتاه شدگی به سمت خاور ناشی از تأثیر روندهای n-s و رشد ساختارها از خاور به سمت باختر می باشد